İki Şehrin Arasında Delirmeceler

Şehir ve Şehir'in çevirisini düzeltirken "Gallimaufrians" adlı uydurma bir halktan bahsedilen bir yere geldim. Arkeoloğun biri anlatıyor: "Sözüm ona tarihi eserleri çıkarıp kendi ıvır zıvırlarıyla karıştıran, sonra da hepsini tekrar gömen farazi bir medeniyet bu," diyor.

Çevirmen "Gallimaufrianlar" yazıp geçmiş. Peki İhsan durur mu? Hayır, durmaz! Çünkü işgüzarlık... aman, şey... editörlük bunu gerektirir.

Dedim şunu bir araştırayım, bakalım buna benzer bir medeniyet ismi var mı... Yokmuş. Ama onun yerine "gallimaufry" diye küflü bir tabir buldum. "Karmakarışık" manasına geliyormuş. Taaa 1800'lü yıllarda Fransızcadan geçmiş İngilizceye. O zamandan beri de pek kullanılmamış.

"Haaa," dedim. "Tarihi eserleri kendi eşyalarıyla karıştırdıkları için bunu kullanmış yazar." Karmakarışıklar gibi bir anlamı vardı yani. Dedim ben bunu değiştiririm! "Karmançormanlar" olsun diye düşündüm önce. Ama zihnimin karanlık köşelerindeki bir ben "Yaşıyor! YAŞIYOR!" diye bağıran Doktor Frankenstein misali, "Daha eski bir kelime bulmalısın. Daha eski! DAHA ESKİİİ!" diye hönkürüyordu gözlerini pörtleterek.

Ben de açtım sözlükleri, başladım karıştırmaya. Darmadumanlar olmaz, Darmadağınıklar olmaz, Tarumarlar heç olmaz... Derken "hercümerç" kelimesine denk geldim. Eski Türkçede "karmakarışık" anlamına geliyormuş. Hah, dedim. Hem eski, hem de Farsçadan geçmiş. Öbürü de Fransızcadan geçmişti zaten. İkisi de F ile başlıyor, hohoho! Böylece "Hercümerçler" yaptım onu.

Sonra biraz altında "usturlabı bulan Arap bilim adamı Arzachel"den bahsedilen bir satıra denk geldim. "Arzachel diye Arap bilim adamı mı olurmuş canım?! Onun kesin başka bir adı vardır?" diyerek gene bıraktım çeviriyi, gene başladım araştırmaya.

Neyse, bu seferki daha kolay oldu ve zat-ı muhteremin bizim tarihimizdeki isminin "El-Zerkali" olduğunu buldum. Onu da değiştirdim.

Başka bir sayfada, “Efendim, Bay Geary... AWOL’a gitti, efendim," diye bir çeviriyle karşılaştım. "İyi de AWOL yer ismi değil ki? Go AWOL firar etti demek!" dedim, keçilerim yavaştan firar etmeye başladığı sırada... Onu da değiştirdim!

Daha sonra "topolganger" diye başka bir uydurma terime rastladım. Topography (topoğrafya) ve doppelganger kelimelerinin birleşiminden oluşturulmuş. Ama eski çeviride ortadan kaybolmuş, yok olmuş, hiç çevrilmemiş bu kelime. "Firar etmiş." Onu da "topoğrafikizi" diye değiştirdim. Değiştirdim de değiştirdim, değiştirdim de değiştirdim.

Velhasılıkelam ben bugün yine bir sürü şey değiştirdim ama gene akşam oldu, gene 3-4 sayfa çeviri yapabildim sadece. Teslim tarihi bir gün daha yaklaştı, programım bir gün daha aksadı. Şimdi benim zaten yarım olan aklımın atan sigortalarını kim değiştirecek, ben asıl onu merak ediyorum.