26 Haziran 2020 Cuma

Lisanslı Editörlük Yalanlaması

Bu aralar China Mieville'in "Elçilik Kenti" adlı romanı için çeviri editörlüğü yapıyorum. Kitap bundan birkaç yıl önce Türkçe olarak basılmıştı ama çevirisi biraz sorunlu. O yüzden Yordam Kitap için metni baştan sona elden geçiriyorum.

Normalde çeviri editörlüğünü yaptığım kitaplarla ilgili paylaşım yapmama kararı almıştım. Ama dün hafiften sevindirik olmama neden olan bir editörlük macerası geçti başımdan ve bunu bir yerlere not etmeden geçemeyeceğim. 

Kitapta aynı gezegende yaşayan insanlar ve Ev Sahipleri (uzaylılar) arasında yaşananlar anlatılıyor. Ev Sahipleri yalan söyleyemeyen, lisanları buna müsaade etmeyen bir ırk. İnsanların bu yeteneğini (!) hayret verici buluyorlar. O nedenle kendi aralarında "Yalan Festivali" adı verilen etkinlikler düzenliyor, içlerinden biri yalan söylemeyi başarınca da acayip seviniyorlar. Uzaylı işte, manyak...

Neyse efendim, kitabın bir noktasında insanlar ve Ev Sahipleri (uzaylılar) arasında ufak bir gerilim yaşanıyor. Araları bozuluyor. Ortamı yumuşatmak için de bir tür festival düzenlenmesine karar veriliyor. Bu festivalde hem insanları eğlendirecek etkinlikler hem de uzaylıları eğlendirecek yalan yarışmaları olması planlanıyor. Ve buna bir isim bulmaları gerekiyor. 

Sonunda buna "Licence Party" adını veriyorlar. "Lie" (yalan) ve "Sense" (his, algı, anlayış) kelimelerinin ses uyumundan yola çıktıklarını söylüyor anlatıcı: Lay-Sıns... "Lie" kelimesiyle yalan festivaline, "Sense" kelimesiyle de herkesi biraz aklını başına toplamaya davet ediyorlar akıllarınca. Böylece ortaya "Lisans Partisi" gibi saçma bir isim çıkıyor. Anlatıcı bunun çok aptalca bir isim olduğundan dem vuruyor hatta :) 

Gelin görün ki çevirmen bu ismi olduğu gibi, yani "Lisans Partisi" olarak çevirmiş. Hâl böyle olunca da "Lie" ve "Sense" ile ilgili bütün o kelime oyunu, ses uyumu ve tabii ki en önemlisi anlam ortadan kaybolmuş. İşte dün neredeyse tüm gün boyunca buna kafa patlattım. Nasıl bir kelime bulmalıydım ki içinde hem "yalan" olsun hem de yanına "sense" ile benzer bir anlam taşıyan bir şey ekleyip bir okunuşta tek kelime gibi gözüken bir şey yazabilirdim? Nasıl?? NASIL??? 

Evde voltalar attım, yetmedi taklalar attım, amuda kalktım, bir ara çıldırıp iki göbek attım... Ama en sonunda buldum! 

Yalanlayış... 

Yalan ve Anlayış kelimelerinin birleşimi. Böylelikle hem "yalan" kelimesini kullanmış oldum hem de seçtiğim ikinci kelime "sense" (algılama, anlayış) ile benzer bir anlama sahip oldu. 

Aslında annemin rahatsızlığından beri internete pek girmiyorum. Paylaşım yapmak hiç içimden gelmiyor çünkü. Ama bütün gün bunun üstünde düşündükten sonra beni fazlasıyla tatmin eden bir sonuca varınca acayip mutlu oldum. Bir yerlere yazmak istedim. 

Ben de bunlarla mutlu oluyorum işte. Deli miyim neyim?

2 comments:

Arqonquin dedi ki...

“Maalesef sen delisin, çatlaksın, sıyırmışsın. Ama sana bir sır vereyim mi; iyi insanların çoğu öyledir.”
-Alice Harikalar Diyarında

mit dedi ki...

Sanırım iyi editörlerin ve çevirmenlerin hepsi de deli :)